Vernauwing/verstopping van de beenslagaders

Anatomie

De benen worden van bloed en zuurstof voorzien door de slagaders afkomstig de aorta abdominalis (hoofdslagader), die ongeveer op het niveau van de navel in de twee bekkenslagaders (arteria iliaca communis en arteria iliaca externa)  splitst. Ter hoogte van de lies gaat deze over in de arteria femoralis communis die op zijn beurt splitst in een oppervlakkige dijbeenslagader (arteria femoralis superficialis) en een dieper gelegen dijbeenslagader (arteria femoralis profunda). Ter hoogte van de knie gaat de oppervlakkige dijbeenslagader over in de knieslagader (arteria poplitea) die in het onderbeen splitst in de arteria tibialis anterior, de arteria tibialis posterior en de arteria fibularis (kuitbeenslagader). Op elk niveau van deze slagaders kan een vernauwing of stenose optreden.

Symptomen

De patiënten zullen meestal klagen over pijnklachten, krampen of een vermoeidheidsgevoel in de kuiten, bovenbenen of de billen. Dit is het gevolg van het zuurstoftekort in de spieren op het moment van de inspanning. Typisch komt de pijn op na enkele honderden meters (afhankelijk van de ernst van de letsels kan dit verder zijn of korter). Meestal dienen de patiënten dan even te stoppen gedurende een tiental minuten waarna de pijn verdwijnt en ze verder kunnen gaan. Dit noemt men Claudicatio Intermittens of ‘etalageziekte’. In ernstige gevallen kan er ook pijn ontstaan in rust of ’s nachts of kunnen er wondjes ontstaan die slecht helen.

Oorzaak

Het onstaan van een vernauwing in de beenslagaders is meestal het gevolg van slagaderverkalking (atherosclerose). De meest voorkomende oorzaken van atherosclerose zijn:

• Roken
• Verhoogd cholesterolgehalte
• Hoge bloeddruk
• Diabetes
• Overgewicht
• Erfelijke aanleg
• Leeftijd

Uitzonderlijk kan een vernauwing ook ontstaan bij topatleten ter hoogte van de bekkenslagaders (arteria iliaca). In dit geval spreken we van endofibrose met een verdikking van de binnenste laag (intima) van de slagaderwand. Vooral wielrenners kunnen hier het slachtoffer van worden, doch we zien dit ook bij triatleten, lange afstandslopers, rugbyspelers, ... De exacte oorzaak is niet gekend maar vermoedelijk is dit te wijten aan een combinatie van factoren zoals enerzijds de extreme aerodynamische houding van wielrenners waarbij de bekkenslagaders herhaaldelijk uitgerokken worden. Anderzijds wordt dit 'overrekken' van de bekkenslagader nog versterkt door de extreme ontwikkeling de psoasspier. 
Symptomen komen hier vooral tot uiting tijdens nagenoeg maximale inspanning en verdwijnen in rust binnen de vijf minuten.

De behandeling van atherosclerose bestaat enerzijds uit het aanpassen van de levensstijl, zoals het stoppen met roken, het nemen van meer lichaamsbeweging, en anderzijds door de vernauwde slagader te behandelen.

Minder frequent wordt een vernauwing van een bloedvat veroorzaakt door een klontertje dat loskomt van hogerop in de bloedbaan (embolie) en meegevoerd wordt naar een kleiner bloedvat stroomafwaarts. Dit kleinere bloedvat zal hierdoor afgesloten worden waardoor het lichaamsdeel, dat van dit bloedvat afhankelijk is, geen bloed meer krijgt en er zuurstofgebrek zal ontstaan.

Diagnose

Indien het vermoeden bestaat van een slagaderlijke vernauwing, is een dopler en een duplexonderzoek in de eerste plaats aangewezen. Dit is een eenvoudig, gemakkelijk toegankelijk en pijnloos onderzoek dat via geluidsgolven vernauwingen kan opsporen. 
Om de ernst van het letsel, de uitgebreidheid en best mogelijke therapie te kunnen evalueren is vaak bijkomend onderzoek nodig zoals een MR angiografie (magnetische resonantie scan) of een CT scan (computer tomography). 
Afhankelijk van de localisatie en de uitgebreidheid van de vernauwingen, kan dit verholpen worden met een dotterdilatatie, al dan niet met een stenting, een liesplastie (endarterectomie) of een overbruggingsoperatie (bypass).